Πρακτική φιλοσοφία: Ηθικός χαρακτήρας

Περί αρετής του Αριστοτέλη

Επέστρεψε στη λίστα με τις περιγραφές χαρακτήρων που σκέφτηκες για τον εαυτό σου και με εκείνες που σου απέδωσαν οι φίλοι σου. Πόσα είναι ηθικά χαρακτηριστικά και πόσα είναι ηθικά ουδέτερα χαρακτηριστικά;

Γιατί συζητάμε, θυμόμαστε και θαυμάζουμε ανθρώπους όπως η Μαλάλα και ο Μαντέλα; Το κάνουμε για τα ηθικά χαρακτηριστικά τους ή για τα μη ηθικά χαρακτηριστικά τους; Μας ενδιαφέρει αν η Μαλάλα είναι διασκεδαστική στα πάρτυ ή αν ο Μαντέλα ήταν εξωστρεφής και επιδεικτικός;
Εάν οι φίλοι σου χρησιμοποίησαν κυρίως μη ηθικούς όρους για να σε περιγράψουν, μην αποθαρρύνεσαι – οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν συνηθίσει να σκέφτονται με ηθικούς όρους. Χρειάζεται να αφιερώσουμε λίγο χρόνο για να κατανοήσουμε ακόμη και τους πιο θεμελιώδεις όρους στη συζήτηση.
Αναλογίσου τις ακόλουθες τρεις περιπτώσεις. Συνήθως επαινούμε τους ανθρώπους όταν κάνουν κάτι καλό, κάτι αξιέπαινο. Στις ακόλουθες τρεις περιπτώσεις, κάτι καλό συμβαίνει, αλλά διστάζουμε να απονείμουμε πλήρη έπαινο. Μπορείς να προσδιορίσεις τι δεν είναι σωστό σε κάθε μία από τις περιπτώσεις; Γιατί είμαστε απρόθυμοι να επαινέσουμε πλήρως κάθε έναν από αυτούς τους ανθρώπους;
1. Η Μαίρη προσπαθεί να αγοράσει ένα πολύ ακριβό βραδινό φόρεμα χορού στο διαδίκτυο. Αποταμιεύει εδώ και πολύ καιρό χρήματα για αυτό το φόρεμα και θέλει να ξοδέψει 1000 £ για αυτό γιατί είναι μια ξεχωριστή βραδιά και θέλει να κάνει ένα δώρο στον εαυτό της. Βρήκε το τέλειο φόρεμα, αλλά μπερδεύεται λίγο με όλες τις διαφημίσεις που εμφανίζονται καθώς προσπαθεί να ολοκληρώσει την αγορά. Επειδή είναι τόσο ταραγμένη, πατά το λάθος κουμπί και αντί να αγοράσει το φόρεμα του χορού, δωρίζει 1000 £ σε μια φιλανθρωπική οργάνωση που φέρνει καθαρό νερό σε απομονωμένα χωριά. Η φιλανθρωπική οργάνωση είναι μια γνήσια, αποτελεσματική φιλανθρωπική οργάνωση και η δωρεά πηγαίνει σε ένα πηγάδι που ωφελεί εκατοντάδες ανθρώπους που ζουν σε ένα απομακρυσμένο χωριό. Έχει συμβεί κάτι καλό εδώ; Πρέπει να επαινέσουμε τη Μαίρη για την πράξη της;

2. Ο Αμίρ βγαίνει ραντεβού με τη Μάγια. Του αρέσει η Μάγια εδώ και πολύ καιρό και αυτή είναι η πρώτη του ευκαιρία να την εντυπωσιάσει. Καθώς περπατούν γύρω από τη λίμνη της πανεπιστημιούπολης, παρατηρούν ένα μικρό παιδί να πνίγεται στο νερό. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τριγύρω να βοηθήσει. Ο Αμίρ υπολογίζει γρήγορα πόσο θα εντυπωσιάσει την Μάγια εάν σώσει το παιδί και ορμάει στη λίμνη. Οι γρήγορες κινήσεις του σώζουν το παιδί και ο Αμίρ είναι ευχαριστημένος γιατί η Μάγια θα τον θεωρεί τώρα ένα γενναίο και ευγενικό άτομο. Έχει συμβεί κάτι καλό εδώ; Πρέπει να επαινέσουμε τον Αμίρ για την πράξη του;
3. Η κα Σάντερς είναι δασκάλα σε ένα σχολείο με σοβαρό πρόβλημα εκφοβισμού. Τη Δευτέρα είναι σε πολύ καλή διάθεση γιατί πέρασε ένα υπέροχο Σαββατοκύριακο, οπότε όταν βλέπει μια ομάδα νταήδων να βασανίζουν έναν μαθητή, παρεμβαίνει και τον σώζει. Την Τρίτη είναι πολύ ενοχλημένη επειδή έριξε σάλτσα στην αγαπημένη της μπλούζα, οπότε όταν ξαναβλέπει τους νταήδες, δεν τους προσέχει καν επειδή είναι επικεντρωμένη στον εκνευρισμό της. Την Τετάρτη νιώθει απαισιόδοξη για τον κόσμο. Οι νταήδες κοροϊδεύουν ένα άλλο παιδί, το παρακολουθεί από μακριά, αλλά δεν μπαίνει καν στον κόπο να παρέμβει – ποιο το νόημα άλλωστε; Την Πέμπτη μόλις ενημερώθηκε ότι πήρε προαγωγή, έτσι είναι γεμάτη χαρά και δίνει σε όλους, συμπεριλαμβανομένων των νταήδων, την ανταμοιβή ενός διπλού διαλείμματος.

ΣΚΕΨΟΥ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΡΙΝ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Εάν μπορείς, κατέγραψε τις σκέψεις σου για κάθε μία από τις περιπτώσεις.
Και οι τρεις περιπτώσεις δείχνουν ότι το να κάνει κάποιος το σωστό δεν αρκεί για να λάβει ηθικό έπαινο.
1. Η Μαίρη έκανε κάτι καλό – πολλοί άνθρωποι θα επωφεληθούν από τη δωρεά της. Αλλά το έκανε τυχαία. Δεν σκόπευε να κάνει δωρεά, σκόπευε να ωφεληθεί η ίδια. Επομένως, δεν μπορεί να επαινεθεί επειδή ήθελε να ωφελήσει τον εαυτό της και ωφέλησε τους άλλους κατά λάθος ή τυχαία.
2. Ο Αμίρ έκανε κάτι καλό – έσωσε μια ζωή. Αλλά δεν το έκανε γιατί η ζωή άξιζε να σωθεί, το έκανε για να εντυπωσιάσει τη Μάγια. Προφανώς, αν η Μάγια δεν ήταν κοντά στον Αμίρ, εκείνος δεν θα έσωζε το παιδί.
3. Η κυρία Σάντερς φαίνεται αρκετά περίεργη. Φαίνεται να κάνει το σωστό μόνο όταν έχει καλή διάθεση. Δεν έχει την προδιάθεση για καλή συμπεριφορά, κάτι που υποδηλώνει ότι δεν καταλαβαίνει γιατί έχει σημασία το να έχει καλή συμπεριφορά.
Αξιολόγησε τώρα τον ορισμό της ηθικής του Αριστοτέλη από τη Νικομάχεια Ηθική:
«Η αρετή είναι μια σκόπιμη προδιάθεση, εντοπισμένη σε έναν μέσο όρο ανάμεσα στο άτομο και την κατάσταση και καθορισμένη από τη σωστή αιτία και από το τι θα χρησιμοποιούσε το ενάρετο άτομο για να την προσδιορίσει».

ΣΚΕΨΟΥ ΤΑ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΡΙΝ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙΣ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Μπορείς να εντοπίσεις τη σχέση μεταξύ των τριών περιπτωσιολογικών μελετών και της κατανόησης της αρετής από τον Αριστοτέλη;

Απάντηση: Η αντίληψη του Αριστοτέλη για την αρετή είναι σκόπιμη. Αυτό σημαίνει ότι η πράξη επιλέγεται, συνειδητά και για λογαριασμό της. Η πράξη δεν γίνεται κατά λάθος, τυχαία ή από άγνοια. Επιλέγεται γιατί αυτό είναι το σωστό. Για παράδειγμα, το φιλάνθρωπο άτομο κάνει μια δωρεά με σκοπό να εξυπηρετήσει τον σκοπό της φιλανθρωπίας. Η αρετή είναι επίσης μια προδιάθεση. Αυτό σημαίνει ότι δεν είναι μια μοναδική, μια απρόβλεπτη σειρά πράξεων ή μία ιδιοτροπία. Η προδιάθεση είναι ένα σταθερό, εγκατεστημένο στοιχείο του χαρακτήρα, το οποίο παρουσιάζεται με αξιοπιστία και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για παράδειγμα, ένα ευγενικό άτομο ορθώνει το ανάστημά του σε νταήδες κάθε φορά που τους συναντά, επειδή η καλοσύνη είναι μέρος αυτού που είναι και όχι κάτι που μπορεί να ενεργοποιήσει και να απενεργοποιήσει ανάλογα με το πώς νιώθει εκείνη την ημέρα. Η αρετή καθορίζεται και από τη σωστή αιτία. Δηλαδή, το θάρρος επιδεικνύεται για χάρη του ίδιου του θάρρους και όχι για εντυπωσιάσουμε άλλους ανθρώπους ή για να επιτύχουμε ίδιον όφελος.
Δεν θα συζητήσουμε εδώ τον ισχυρισμό του Αριστοτέλη ότι η αρετή βρίσκεται σε έναν μέσο όρο, αλλά μπορείς να εμβαθύνεις σε αυτές τις ιδέες σε αυτό το μάθημα. Έχουμε αγγίξει ακροθιγώς τη δυνατότητα του ενάρετου ατόμου να λειτουργεί ως πρότυπο στη συζήτησή μας για τη Μαλάλα και τον Μαντέλα, και θα το αναπτύξουμε περαιτέρω σε αυτό το μάθημα.

Κάνε κλικ εδώ για μία πιθανή απάντηση Απόκρυψη απάντησης